Το ΚΚΕ και τα κίτρινα γιλέκα

Διανύουμε μια περίοδο όπου το λαϊκό, το εργατικό και γενικά το ανταγωνιστικό στο σύστημα κίνημα βρίσκεται σε πλήρη αποσύνθεση. Το γεγονός αυτό έχει άμεση σχέση με τα απόνερα της κατάρρευσης του ΄89-΄91 και της συνακόλουθης αστικής εφόρμησης για εμπέδωση του αντικομμουνισμού και του καπιταλιστικού μονοδρόμου. Ενώ η κρίση σε διεθνές επίπεδο χτυπάει κόκκινο και το αίτημα μιας διαφορετικής κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης θα έπρεπε να είναι στην ημερήσια διάταξη, οι αντιδράσεις είναι υποτυπώδεις, αναιμικές, πρωτόλειες. Σε πλανητικό επίπεδο καταγράφεται μια εκκωφαντική αναντιστοιχία μεταξύ αναγκών και ανταπόκρισης του οργανωμένου υποκειμενικού παράγοντα.

Στα πλαίσια αυτά, έχει ιδιαίτερη σημασία ο τρόπος που στέκεται και αξιολογεί κανείς κινήματα όπως αυτό των “κίτρινων γιλέκων” στη Γαλλία. Το κίνημα των “κίτρινων γιλέκων” έχει απασχολήσει αρκετά τη διεθνή και εγχώρια επικαιρότητα. Συζητιέται σε καφενεία, σε χώρους εργασίας, σε τηλεοπτικά παράθυρα. Απασχολεί τους πολιτικούς φορείς, ιδίως τα κόμματα και τις οργανώσεις της αριστεράς. Η οπτική γωνία και η στόχευση είναι συνήθως καθοριστικές για την άποψη που επιλέγει να υιοθετήσει και τη στάση που επιλέγει να τηρήσει ο καθένας. Ειδική αξία έχει όμως η τοποθέτηση της αριστεράς και ειδικά της κομμουνιστικής απέναντί του.

Αίσθηση προκαλεί η τοποθέτηση του ΚΚΕ για το κίνημα των κίτρινων γιλέκων στη Γαλλία. Όχι γιατί δεν ήταν αναμενόμενη, αλλά γιατί είναι αμυντική, αβασάνιστη, συνομωσιολογική. Διαβάζουμε στο Ριζοσπάστη (Για ποιον … φωσφορίζουν τα «κίτρινα γιλέκα»;) ότι:

α. μάλλον το κίνημα των κίτρινων γιλέκων κατευθύνεται από τις ΗΠΑ ή τη Λεπέν (“το ζήτημα έχει και γεωπολιτικές προεκτάσεις, όπως προδίδει η συζήτηση γύρω από την εμπλοκή του πρώην συμβούλου του Αμερικανού Προέδρου Στιβ Μπάνον, που επιχειρεί να συντονίσει στην ΕΕ αστικές εθνικιστικές δυνάμεις, ανάμεσά τους και τον «Εθνικό Συναγερμό» της Λεπέν”, “τη στήριξή της στα κίτρινα γιλέκα εξέφρασε από την πρώτη στιγμή η Λεπέν”, “αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι στις διαδηλώσεις εμφανίζονται να παίζουν ρόλο νεοναζιστικά τάγματα εφόδου”).

β. “τα κίτρινα γιλέκα θυμίζουν αρκετά τα λεγόμενα «κινήματα» των «αγανακτισμένων» και της «πλατείας», που κάθε άλλο παρά «αυθόρμητα» ήταν”. Τα κινήματα αυτά απολογίζονται στο πόδι ως “κινήματα που εκκολάφθηκαν σε συνθήκες ανόδου της λαϊκής δυσαρέσκειας για την αντιλαϊκή πολιτική και αξιοποιήθηκαν για να επιταχύνουν διεργασίες και ανακατατάξεις στο αστικό πολιτικό σύστημα, σε Ισπανία, Ελλάδα και αλλού, εγκλωβίζοντας τελικά το λαό σε «εναλλακτικές» κομμένες και ραμμένες στις ανάγκες του κεφαλαίου”.

γ. η κοινωνική τους σύνθεση συνιστά ασυγχώρητο παράπτωμα: “Στα «κίτρινα γιλέκα» ξεχωρίζει η συμμετοχή μικρομεσαίων στρωμάτων, ειδικά από την επαρχία και πολλών μικροεπιχειρηματιών”.

δ. το “κείμενο διεκδικήσεων” που κυκλοφόρησε αποτελεί απαύγασμα οπορτουνισμού και επαναστατικής μειοδοσίας.

Η τοποθέτηση του ΚΚΕ είναι επιεικώς απαράδεκτη. Ένα από τα πιο σημαντικά σύγχρονα κινήματα, που έχει στριμώξει την κυβέρνηση Μακρόν επί ένα μήνα και την αναγκάζει σε πολιτική αναδίπλωση, χρεώνεται ως “αμερικάνικος δάκτυλος”. Και αυτό ως θέση αρχής περισσότερο, παρά ως λογική αλληλουχία γεγονότων και συμπερασμάτων. Η φιλολογία γύρω από τον Στιβ Μπάνον θεωρείται αρκετή από το ΚΚΕ για να ξεμπερδεύει σχετικά με την προέλευση του κινήματος των κίτρινων γιλέκων. Αν είναι έτσι όμως, κάθε κίνημα που θα ξεσπάει, θα έχει μια αντικειμενική λειτουργία υπέρ μιας ιμπαριαλιστικής χώρας και κατά μιας άλλης, άρα και “κομμουνιστικής” υφής κινήματα θα μπορούσε να τα χρέωνε στον ιμπαριαλισμό μια τέτοια μεθοδολογία.

Το ΚΚΕ σπεύδει να δικαιώσει την απελπισμένη προσπάθεια της Λεπέν να ψαρέψει σε θολά νερά και να οικειοποιηθεί το κίνημα των κίτρινων γιλέκων. Ακόμα και οι Γάλλοι ναζί δε θα μπορούσαν να είναι τόσο αισιόδοξοι ως προς την αποτελεσματικότητα και το ρόλο που τους αποδίδει το ΚΚΕ στην εμφάνιση του νέου αυτού κινήματος. Ενός κινήματος που κάθε άλλο παρά αντιμεταναστευτική ρητορική έχει, ενώ το πρόγραμμά του είναι οι διεκδικήσεις των λαϊκών στρωμάτων, των όλο και φτωχότερων εργαζομένων.

Η ταξινόμηση μαζί με τους “αγανακτισμένους” της Αθήνας και τους “Podemos” της Ισπανίας θεωρείται κίνηση ματ από το ΚΚΕ, καθώς έχει φροντίσει να αποδομήσει τα δύο παραπάνω κινήματα, να τα χρεώσει ως αστικά δημιουργήματα, να τα κρίνει εκ του αποτελέσματος και εκ των κυβερνήσεων που τα ακολούθησαν. Όμως κινήματα που ξεσπούν στη σημερινή εποχή έχουν το σπέρμα του μισού, της ήττας, του ανολοκλήρωτου. Το πιο πιθανό είναι να τα διαχειριστεί και αξιοποιήσει ο αντίπαλος. Το εύκολο και ανέξοδο είναι να τα καταγγείλουμε. Το δύσκολο είναι να τα επενδύσουμε πολιτικά, να τα αγκαλιάσουμε, να τα καθοδηγήσουμε και να παίξουμε ρόλο ώστε να γίνουν νικηφόρα και μέρος μιας διαδικασίας υπέρβασης του σημερινού καταθλιπτικού συσχετισμού δυνάμεων. Μέχρι να αλλάξουν οι συσχετισμοί των δυνάμεων και να δημιουργηθούν σοβαρά αριστερά και κομμουνιστικά κόμματα δεν πρέπει να ξεσπούν κινήματα; Όταν ξεσπούν πρέπει να καταγγέλλονται ως προδοτικά; Όλα τα κινήματα αυτά ανήκουν στην αστική τάξη και τους αμερικάνους;

Τα κίτρινα γιλέκα δεν είναι ένα κίνημα που θα ρίξει τον καπιταλισμό. Ούτε ένα κίνημα που θα σφραγίσει τον 21ο αιώνα. Ούτε έχει κομμουνιστικό πρόσημο και ιδεολογία. Ούτε έχει αμιγώς εργατικά χαρακτηριστικά. Δεν καθοδηγείται από κάποια οργανωμένη δύναμη με επαναστατικό προσανατολισμό (αφού δε φαίνεται να υπάρχει κάποια τέτοια υπολογίσιμη δύναμη στη Γαλλία). Δε θα λύσει το πρόβλημα των λαών και της εργατικής τάξης στον 21ο αιώνα.

Δημιουργεί όμως αντικειμενικά μια αισιοδοξία σε όσους επιμένουν να τοποθετούνται απέναντι στον οδοστρωτήρα του καπιταλισμού, της ΕΕ, των αστικών μονοδρόμων. Σε όσους θεωρούν ότι η ιστορία δεν τέλειωσε το ΄91, αλλά πρέπει και πρόκειται να εκτυλιχθούν νέα και καθοριστικά επεισόδια της ταξικής πάλης που θα αλλάξουν τα σημερινά καταθλιπτικά τοπία υπέρ των εργαζομένων. Η αισιοδοξία ως τοποθέτηση (αλλά και ως ψυχολογία) είναι αναπόσπαστο συστατικό για όσους τοποθετούνται με την πλευρά της επανάστασης, του σοσιαλισμού, της ανατροπής του καπιταλισμού. Επιπλέον, τα κίτρινα γιλέκα συνιστούν ένα βασικό επιχείρημα για τους λαούς να αγωνίζονται. Τονώνουν την αισιοδοξία του αγώνα, σε καιρούς που ο αγώνας είναι ντεμοντέ, ηττημένος και μάταιος. “Ο αγώνας έχασε… για ακόμα μια φορά ζήτω ο αγώνας!”, φωνάζουν τα κίτρινα γιλέκα. Φέρνουν αντικειμενικά μια κινηματική ανάταση, ασχέτως του αν τελικά θα νικήσουν.

Κινήματα όπως των κίτρινων γιλέκων, των πλατειών στα 2010-2012 στην Ελλάδα ή των Podemos στην Ισπανία υπογραμμίζουν το γεγονός ότι η ταξική πάλη είναι πάντοτε παρούσα. Δε διαγράφεται – δεν εξορίζεται από την κοινωνική και πολιτική σφαίρα, όσα διατάγματα και αναθέματα και να βγάλουν οι κονδυλοφόροι του συστήματος, όση απουσία – αδιαφορία – ανικανότητα – ανυπαρξία και να επιδείξει η αριστερά. Η ταξική πάλη, η λαϊκή οργή, η θέληση για συλλογική διεκδίκηση είναι παρούσες κόντρα σε θεούς και δαίμονες. Αυτό είναι το πιο σημαντικό ζήτημα που θέτουν τα κίτρινα γιλέκα.

Τα κινήματα αυτά έχουν περιορισμούς και όρια που δύσκολα μπορούν να ξεπεραστούν. Είναι και δεν είναι αυθόρμητα. Είναι αυθόρμητα καθώς δεν καθοδηγούνται από κάποιο πολιτικό κόμμα. Δεν είναι αυθόρμητα γιατί τίποτα δεν είναι τελείως ανεξάρτητο και ξεκομμένο από την πολιτική ζωή γενικά. Καθώς δεν υπάρχει διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, ως καθοδηγητικό κέντρο για τους αγώνες των λαών και της εργατικής τάξης, ούτε σοβαρά αριστερά/κομμουνιστικά κόμματα και οργανώσεις σε καμμιά χώρα, είναι φυσικό επόμενο κάθε κίνημα που ξεσπάει να είναι ανεπαρκές και θνησιγενές. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να καταγγέλλεται και να κατακεραυνώνεται; Πολύ περισσότερο να χρεώνεται στους πράκτορες του καπιταλισμού; Ή ακόμη χειρότερα στους φασίστες;

Φυσικά όταν γίνεται λόγος για ταξική πάλη, δεν είναι δυνατό να σημαίνει απλά και μόνο μια χυδαία, γραμμική και “εργαστηριακή” σύλληψη του στιλ “από εδώ οι εργάτες” και “από εκεί οι αστοί”. Ο Λένιν σημείωνε ότι όποιος περιμένει να δει μια καθαρή επανάσταση και δύο σαφώς οριοθετημένα και τακτοποιημένα στρατόπεδα “αστοί/προλετάριοι” δεν πρόκειται να τη δει ποτέ. Και ως τώρα η αλήθεια είναι κανείς δεν την έχει δει. Η πραγματική κίνηση είναι πάντα πιο πλούσια από τα σχέδια επί χάρτου και τα μανιφέστα. Επί του παρόντος το αντικείμενό μας δεν είναι η επανάσταση, αλλά πιο πρωτόλεια ζητήματα – καθήκοντα. Και στο επίπεδο αυτό όμως, αν το κριτήριό μας είναι η “καθαρότητα” που απορρίπτει τις “ανεπαρκείς κινηματικές συγκροτήσεις”, τότε δεν πρόκειται να γίνουν βήματα μπροστά.

Η απαιτητικότητά μας απέναντι στα κινήματα που ξεσπούν εν πολλοίς ερήμην την κομμουνιστικής αριστεράς δε μπορεί να είναι τόσο απόλυτη. Κυρίως επειδή η αριστερή/κομμουνιστική πολιτική και παρέμβαση είναι από ανίσχυρη έως απούσα διεθνώς. Για να είμαστε σοβαροί, πρέπει να τηρείται κάποιο μέτρο. Όσο πιο πολύ ανταποκρίνεται κανείς στα καθήκοντά του, τόσο πιο αυστηρός δικαιούται να είναι απέναντι στους άλλους. Αν η κομμουνιστική αριστερά είναι τόσο συνεπής, σοβαρή και αποτελεσματική σε σχέση με τα καθήκοντά της, τότε μπορεί να κατακεραυνώνει ανθρώπους ή κινήματα που “δε στέκονται στο ύψος που θα έπρεπε”. Αν όμως είναι κατά βάση απούσα, ανήμπορη, παραιτημένη και θεωρητικολογεί, τότε δεν έχει κανένα δικαίωμα να υψώνει τον πήχη των προσδοκιών στα ουράνια για τους άλλους. Επιεικής με τον εαυτό μας και αυστηροί με τους άλλους, είναι η σίγουρη συνταγή για την αποτυχία, τη γελοιοποίηση και τη γραφικότητα. Τότε κανείς δε σε παίρνει στα σοβαρά και με το δίκιο του.

Το ΚΚΕ έχει επιλέξει μια αδιέξοδη στάση. Να θεωρητικολογεί χωρίς τέλος και σε ό,τι αφορά στο πρακτικό πεδίο να αρκείται σε κινήσεις και συσπειρώσεις γύρω από τον εαυτό του, οι οποίες συσπειρώνουν κάτι ελάχιστα παραπάνω από τον εαυτό του. Να ορίζει ως βασική του προτεραιότητα το μονοπώλιο στο χώρο της αριστεράς και όχι το διεμβολισμό και την αποδυνάμωση του αντιπάλου. Να αναπαράγει το μηχανισμό του καθώς και ένα εκλογικό ποσοστό, χωρίς να πασχίζει για την έκφραση των αναγκών της εργατικής τάξης και του λαού. Να καταγγέλλει εύκολα και αφ’ υψηλού διάφορα ελπιδοφόρα κινήματα, χωρίς να κάνει το παραμικρό για τη συγκρότηση κινημάτων (πέρα από καρικατούρες κινήματος, όπου η στενή επιρροή του ΚΚΕ σε διάφορους εργασιακούς χώρους βαφτίζεται εργατικό κίνημα). Να αφήνει το λαό ανυπεράσπιστο στην εποχή της κρίσης και να μη θέτει ζήτημα εξουσίας, καθώς “δεν είμαστε έτοιμοι, οι συνθήκες δεν είναι ώριμες… κλπ”. Αν στην εποχή της κρίσης δεν είναι ώριμες οι συνθήκες, πότε θα είναι; Ποιος είναι ο ιστορικός ρόλος της εργατικής τάξης και του κόμματός της; Πότε πρέπει αυτός να εκπληρωθεί; Το μακρινό και αόριστο μέλλον έχει ένα πλεονέκτημα: δεν απαιτεί καμία συνέπεια – καμία λογοδοσία – κανέναν έλεγχο. Για αυτό ο Περισσός έχει βρει τη μόνιμη επωδό: δεν είναι ώριμες οι συνθήκες, άρα τα καθήκοντα παραπέμπονται. Άρα δεν πρόκειται να κάνω ποτέ κάτι και κανείς δεν πρόκειται να μου ζητήσει λογαριασμό για αυτό.

Η στάση αυτή είναι λανθασμένη και αναπαράγει το αδιέξοδο. Είναι στάση παθητικότητας και αναμονής. Αποδοχής του συσχετισμού δυνάμεων σαν να είναι κάτι το δεδομένο και το αμετακίνητο. Συνιστά άρνηση του ιστορικού ρόλου του κόμματος της εργατικής τάξης. Πρακτικά είναι φυγομαχία και παραίτηση, συνθηκολόγηση με τον ταξικό αντίπαλο. Απαιτείται μια εντελώς διαφορετική στάση. Ενεργητικής παρέμβασης στην ταξική πάλη. Αναμέτρησης με το καθήκον της τροποποίησης του συσχετισμού των δυνάμεων. Εμπλοκής με το πολιτικό προσκήνιο, μέσα από μια σειρά συμμαχιών και μετώπων με κατεύθυνση τη συγκέντρωση δυνάμεων που μπορούν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά και πολλαπλασιαστικά σε διάφορα επίπεδα. Οργάνωσης του λαού. Ώσμωσης με τα νέα κινήματα που ξεδιπλώνονται στο έδαφος του πολιτικού κενού. Προσπάθειας τροφοδοσίας των κινημάτων αυτών με στοιχεία προγράμματος και ιδεολογίας και όχι εύκολης αναχώρησης από αυτά μέσω της χρέωσής τους στον ταξικό αντίπαλο. Ειλικρίνειας και αυτογνωσίας, που βλέπει στην ανεπάρκεια των σύγχρονων κινημάτων να καθρεφτίζεται η ανεπάρκεια της σύγχρονης κομμουνιστικής αριστεράς. Αποφασιστικότητας, που θέτει το φιλόδοξο αλλά αναγκαίο καθήκον της συγκρότησης μια σύγχρονης κομμουνιστικής αριστεράς. Μέσα από διαδικασίες συνάντησης δυνάμεων, σύνθεσης και υπέρβασης. Επαναστατικής πράξης και όχι επαναστατικής λογοκοπίας.